Het ontstaan en de toponiemen van onze wijken
Door: Jean Baggen
Ooit was het gebied rondom de Geleenbeek ten zuiden van de stadskern Sittard een ‘baenje’. Baenje is een dialect voor beemden ofwel moerassige grond. Dat gebied werd door de boeren uit de kernen Leyenbroek en Ophoven geleidelijk ontgonnen. De traag drijvende drassige ondergrond was ongeschikt voor bebouwing. Dat is misschien ook wel de reden dat zich op die plaats nu een groot stadspark bevindt. Ook de woningen van het villaparkje aan en rondom het Julianaplein (architect N. Ramakers) zijn in feite op deze moerassige grond gebouwd. Bouw was alleen mogelijk door de woningen te funderen op lange palen die op een harde kleilaag rusten.
foto: Jean Baggen
In de jaren 20 van de vorige eeuw is in het kader van een werkverschaffingsproject het stadspark aangelegd onder leiding van de architect Dirk Versteeg. De aanleg van het stadspark startte in 1921 met de realisering van een roeivijver.
In de jaren 20 van de vorige eeuw groeide het stadje Sittard uit tot een regionale centrumstad. Oorzaak was de sterke groei van de staatsmijn Maurits in Geleen en het daarmee toenemend aantal inwoners in deze regio. In de oorspronkelijke plannen van Tersteeg voor het stadspark was geen zwembad opgenomen, maar door de groei van de stad werd alsnog een openluchtzwembad in het plan ingepast. De aanleg startte in 1932 en een jaar later werd het zwembad officieel geopend.
Het stadspark is meerdere malen vernieuwd en heringericht. Het zwembad, dat tot 1985 in gebruik is geweest, werd tussen 1994 en 1995 gesloopt waarbij enkel de voorgevel bewaard is gebleven. Het voormalige zwembadterrein ging vanaf dat moment dienstdoen als evenemententerrein. Dit deel van het park is heringericht naar een ontwerp van tuin- en landschapsarchitect G. Limpens van de gemeente Sittard.
foto: Jean Baggen
In 2014 is begonnen met een totale renovatie van het stadspark aan de Noordzijde en in het najaar van 2020 is de laatste fase van het Corio Glana project gestart met de herinrichting van het stadspark aan de Zuidzijde. Voor meer informatie over het stadspark KLIK HIER.
Het zuidelijk deel van het stadspark grenst aan de wijken Leyenbroek en Ophoven. Beetje aparte naam eigenlijk, dat Leyenbroek. Heeft u er ooit over nagedacht waar die naam vandaan komt? Merkwaardig, of juist niet, is dat de naam Ley(e) vaker voorkomt in Sittard. Denk aan Watersley en Hemelsley.
Ook het toponiem ‘broek’ komt meerdere keren terug: de naoorlogse woonwijk Stadbroek, het voormalig kerkdorp Broeksittard, natuurlijk de Broekstraat in Leyenbroek en net over de grens het Duitse dorpje Isenbruch. Met een ‘broek’ wordt een laaggelegen nat landschap, een moerassig landschap, bedoeld. In Sittard is dat het gebied langs de Geleenbeek. Een ‘Ley’ of een ‘Leye’ is een verzamelplaats van water, in de meeste gevallen een waterloop vanaf een helling naar het dal. Daarmee zijn we bij de herkomst en betekenis van de naam Leyenbroek: een relatief nat landschap, enerzijds door de overstromingen van de Geleenbeek in vroeger dagen, anderzijds door de afvoer van water vanaf de Kollenberg.
foto Broekstraat: Jean Baggen
Tja, wat is nu de herkomst van de naam Kollenberg? Helaas is daar zo goed als niets over te vinden. Natuurlijk wel de betekenis van het woord ‘kol’. Een ‘kol’ is onder andere een nauwelijks zichtbare verhoging in het landschap en daar is bij onze Kollenberg toch geen sprake van. Verder is een ‘kol’ onder meer een vrouw die kan toveren ofwel een heks en één van de betekenissen van het werkwoord ‘kollen’ is toveren of dollen. Daarnaast betekent kollen ook iemand ‘tot moes slaan’ en zelfs liquideren. Maar als we ons nu even tot het toveren beperken dan zien we ook in de gemeente Heerlen een ‘Heksenberg’. Maar vrijwel niemand weet dat in de gemeente Sittard-Geleen er nog een ander gebied is dat Heksenberg genoemd wordt. Het betreft het kleine bosgebied ten noorden van de Urmonderbaan bij Chemelot. Dit kleine bos behoort tot het gebied van Graetheide. Ook hier geen idee waarom dit bos Heksenberg genoemd wordt en van een berg is op die plek al helemaal geen sprake.
Maar terug naar onze eigen Kollenberg en de vraag waarom deze eerste heuvel van het Zuid-Limburgse heuvelland ‘Kollenberg’ genoemd wordt? Geen idee.
Mocht u als lezer hier iets meer over weten, stuurt u dan uw informatie naar ons secretariaatsadres en misschien kunnen we het vraagstuk oplossen waarom ooit in een ver verleden de heuvel ten oosten van Sittard de naam Kollenberg kreeg.